لیزر، روشی نوین برای کنترل درد در بیماری‌های دهان و فک
کنترل درد در بیماری‌های دهان، فک و صورت، همیشه یکی از مهمترین دغدغه‌های بیماران و پزشکان بوده است. بسیاری از بیماران مبتلا به دردهای مزمن، یا از اثربخشی محدود دارودرمانی ناراضی‌اند یا از عوارض جانبی داروها رنج می‌برند.
همین موضوع باعث شده پژوهشگران به‌دنبال راهکارهایی کم‌تهاجمی‌تر، ایمن‌تر و مؤثرتر باشند. یکی از این روش‌ها که طی ۲ دهه اخیر مورد توجه ویژه قرار گرفته است، لیزر کم‌توان (Low-Level Laser Therapy – LLLT) است.
چرا لیزر کم‌توان؟
لیزر کم‌توان، برخلاف لیزرهای جراحی، بافت را برش یا تخریب نمی‌کند. انرژی این نوع لیزر به طور مستقیم بر سلول‌ها و بافت نرم اثر گذاشته و مجموعه‌ای از فرایندهای زیستی را فعال می‌کند:
- الف) کاهش التهاب و ادم (تورم)
- ب) تحریک میتوکندری و افزایش تولید ATP در سلول‌ها
- ج) بهبود گردش خون موضعی
- د) آزادسازی اندورفین‌ها و کاهش حساسیت گیرنده‌های درد
این مکانیسم‌ها در کنار هم باعث می‌شوند که بیمار کاهش درد، بهبود عملکرد و سرعت بالاتر در ترمیم بافتی را تجربه کند.
پژوهش‌های دکتر هومن ابراهیمی
دکتر هومن ابراهیمی، متخصص بیماری‌های دهان و فک، طی سال‌های اخیر چندین مقاله علمی در زمینه نقش لیزر در کنترل درد منتشر کرده است که نتایج آن‌ها اهمیت این روش را به‌خوبی نشان می‌دهد.
۱. نورالژی عصب سه‌قلو
در یکی از مقالات منتشرشده در Journal of Lasers in Medical Sciences، دکتر ابراهیمی و همکارانش تأثیر لیزر کم‌توان را در کنار دارودرمانی بر بیماران مبتلا به نورالژی عصب سه‌قلو (Trigeminal Neuralgia) بررسی کردند. این بیماری یکی از دردناک‌ترین اختلالات عصبی است که با حملات ناگهانی و شدید درد در ناحیه صورت همراه است.
نتایج نشان دادند: بیمارانی که در کنار دارو، لیزر دریافت کرده بودند، بهبود چشم‌گیرتری در شدت و دفعات درد داشتند. به بیان دیگر، لیزر توانست اثر دارو را تقویت کرده و کیفیت زندگی بیماران را به طور محسوسی ارتقا دهد.
۲. سندرم درد میوفاسیال (MPDS)
در مطالعه‌ای دیگر، دکتر ابراهیمی به همراه تیم تحقیقاتی خود ۳ روش درمانی را با یکدیگر مقایسه کردند:
- دارودرمانی
- استفاده از پلاک اکلوزال سخت
- لیزر کم‌توان
نتایج این پژوهش نشان داد که: ترکیب لیزر با روش‌های مرسوم، بهترین تأثیر را در کاهش درد، افزایش دامنه حرکات فک و بهبود عملکرد عضلات جونده داشته است. بیماران تحت درمان ترکیبی، هم از نظر شدت درد و هم از نظر سرعت بهبود، شرایط بهتری را تجربه کردند.
۳. لیزر در مقایسه با تحریک الکتریکی عصبی (TENS)
در یک کارآزمایی بالینی تصادفی، دکتر هومن ابراهیمی و همکارانش لیزر کم‌توان را با روش تحریک عصبی از راه پوست (TENS) مقایسه کردند. هر ۲ روش باعث کاهش درد شدند اما اثربخشی لیزر به‌ویژه در ترکیب با دارودرمانی از نظر ماندگاری نتایج و رضایت بیماران بالاتر بود. این یافته نشان داد که: لیزر می‌تواند جایگزینی مناسب یا مکملی ارزشمند برای سایر روش‌های کنترل درد باشد.
مزایای لیزر برای بیماران
بر اساس گزارش‌های بالینی و پژوهشی، لیزر کم‌توان چندین مزیت مهم دارد:
- غیرتهاجمی بودن: درمان بدون نیاز به جراحی یا تزریق است.
- بدون عارضه جدی: برخلاف داروها، مشکلات گوارشی یا کبدی ایجاد نمی‌کند.
- بدون درد: درمان با لیزر کم‌توان نیازی به بی‌حسی ندارد و بیمار در طول جلسه احساس ناراحتی نمی‌کند.
- زمان کوتاه درمان: هر جلسه تنها چند دقیقه طول می‌کشد.
- اثربخشی ترکیبی: بهترین نتایج زمانی به دست می‌آید که لیزر در کنار سایر درمان‌ها استفاده شود.
چشم‌انداز آینده
به باور دکتر هومن ابراهیمی، لیزر کم‌توان تنها یک ابزار کمکی ساده نیست، بلکه می‌تواند به زودی بخشی از پروتکل‌های استاندارد درمان درد در حوزه دهان و فک باشد. پژوهش‌های انجام شده نشان می‌دهند که: علاوه بر دردهای عصبی و عضلانی، لیزر در کاهش ناراحتی‌های پس از جراحی‌های دهان و حتی بهبود زخم‌های مخاطی نیز مؤثر است.
به همین دلیل، آینده‌ی مدیریت درد در دندان‌پزشکی و بیماری‌های دهان، آینده‌ای است که در آن لیزر نقشی پررنگ و ماندگار خواهد داشت.
منابع علمی:
- Ebrahimi H, Najafi S, Khayamzadeh M, Zahedi A, Mahdavi A.
- Therapeutic and Analgesic Efficacy of Laser in Conjunction with Pharmaceutical Therapy for Trigeminal Neuralgia.
- Journal of Lasers in Medical Sciences. 2017.
- Ebrahimi H, Najafi S, Khayamzadeh M, Zahedi A, Mahdavi A.
- Efficacy of Low-Level Laser, Hard Occlusal Appliance and Conventional Pharmacotherapy in the Management of Myofascial Pain Dysfunction Syndrome; A Preliminary Study.
- Journal of Lasers in Medical Sciences. 2019.
- Ebrahimi H, Najafi S, Khayamzadeh M, Zahedi A, Mahdavi A.
- A Comparative Study of Low-Level Laser Therapy and Transcutaneous Electrical Nerve Stimulation as an Adjunct to Pharmaceutical Therapy for Myofascial Pain Dysfunction Syndrome: A Randomized Clinical Trial.
- Frontiers in Dentistry. 2019.
