آیا می‌دانید ورزش در کاهش پیشرفت علائم پارکینسون نقش دارد؟
بر اساس گزارش سازمان جهانی بهداشت، حدود ۱۰ میلیون نفر در دنیا به بیماری پارکینسون مبتلا هستند و با افزایش سن، احتمال بروز آن بیشتر می‌شود. در ایران نیز شیوع این بیماری در حال افزایش است و هر ساله موارد جدیدی از ابتلا به آن گزارش می‌شود.
پارکینسون با علائمی نظیر: لرزش، خشکی عضلات، کندی حرکات و اختلال در تعادل همراه است. این علائم به مرور زمان پیشرفت می‌کنند و می‌توانند کیفیت زندگی فرد را به شدت کاهش دهند. با این حال، یافته‌های علمی جدید نشان می‌دهند که: فعالیت بدنی منظم و هدفمند می‌تواند روند پیشرفت علائم را کند کند و عملکرد حرکتی و روانی بیماران را بهبود بخشد.
در این مطلب، ضمن بررسی نقش ورزش در بهبود شرایط بیماران پارکینسونی، به نکات مهمی اشاره می‌کنیم که می‌تواند راهنمایی موثر برای بیماران و خانواده‌های آنان باشد. هم‌چنین، در صورتی که بیماران دچار علائم اضطرابی، افسردگی یا مشکلات شناختی هستند، مشاوره با یک دکتر روانپزشک تهران می‌تواند راه‌حلی موثر برای مداخلات فیزیکی باشد.
ورزش چه نقشی در کاهش پیشرفت علائم پارکینسون دارد؟
مطالعات متعدد نشان داده‌اند که: ورزش، نه تنها توانایی‌های جسمی افراد مبتلا به پارکینسون را حفظ می‌کند، بلکه پیشرفت علائم بیماری را هم به تاخیر می‌اندازد. ورزش‌های هوازی، تمرینات قدرتی و حرکات تعادلی می‌توانند نقش مهمی در حفظ استقلال بیمار و کاهش نیاز به دارو ایفا کنند.
تحقیقات منتشر شده در ژورنال Neurology حاکی از آن است که: انجام منظم تمرینات هوازی باعث افزایش حجم ماده خاکستری در مغز می‌شود؛ ماده‌ای که در بیماران پارکینسونی کاهش می‌یابد. هم‌چنین، فعالیت بدنی منظم عملکرد شناختی، کیفیت خواب و خلق و خو را بهبود می‌بخشد.
اثرات علمی و اثبات‌شده ورزش بر مغز بیماران پارکینسونی
در سال‌های اخیر، پژوهش‌های متعددی در حوزه علوم اعصاب، فیزیولوژی ورزشی و توانبخشی نشان داده‌اند که: ورزش نه تنها بر بهبود عملکردهای حرکتی در بیماران پارکینسونی موثر است، بلکه تاثیرات عمیق و مستقیمی بر ساختار و عملکرد مغز این بیماران دارد.
برخلاف گذشته که تصور می‌شد تخریب سلول‌های عصبی در بیماری پارکینسون برگشت‌ناپذیر است، امروزه شواهد علمی حاکی از آن هستند که: مغز، حتی در دوران ابتلا به بیماری‌های تحلیل‌برنده، از ظرفیت بازسازی و انطباق برخوردار است.
این ظرفیت که تحت عنوان پلاستیسیته عصبی (Neuroplasticity) شناخته می‌شود، با تحریکات هدفمند مانند ورزش قابل تقویت است. تمرینات فیزیکی مناسب از طریق افزایش جریان خون مغزی، تقویت ارتباطات عصبی و ترشح فاکتورهای رشد عصبی به حفظ عملکرد مغز و کاهش سرعت تحلیل سلول‌های عصبی کمک می‌کنند. در ادامه، مهم‌ترین اثرات علمی و مکانیزم‌های نوروبیولوژیکی ورزش در بیماران پارکینسونی بررسی می‌شود.
بهبود تعادل، انعطاف‌پذیری و راه رفتن
یکی از مشکلات رایج در بیماران پارکینسونی، عدم تعادل و افزایش خطر زمین‌خوردن است. تمریناتی مانند: تای‌چی، یوگا، پیلاتس و تمرینات تعادلی می‌توانند به بهبود کنترل بدن و پایداری کمک کنند. حرکات کششی و تقویتی نیز انعطاف‌پذیری عضلات را افزایش داده و راه رفتن را روان‌تر می‌کنند.
در یک مطالعه طولی که در ایالات متحده انجام شد، مشخص شد: بیمارانی که حداقل هفته‌ای ۳ جلسه تمرین تعادلی و مقاومتی داشتند، نسبت به گروه کنترل، عملکرد حرکتی و کیفیت زندگی بالاتری تجربه کردند.
تاثیر ورزش بر سطح دوپامین و خلق و خو
پارکینسون ناشی از کاهش سطح دوپامین در مغز است؛ ماده‌ای شیمیایی که نقش مهمی در کنترل حرکت، انگیزه و احساس شادی دارد. تحقیقات نشان می‌دهند که: ورزش منظم موجب آزادسازی طبیعی دوپامین و اندورفین شده و علائم افسردگی و اضطراب را در بیماران کاهش می‌دهد.
از آن‌جایی که بیماران پارکینسونی بیشتر در معرض اختلالات خلقی و روانی هستند، توجه به سلامت روان آن‌ها نیز اهمیت ویژه‌ای دارد. مراجعه به متخصص روانپزشکی تهران می‌تواند در تنظیم برنامه درمانی جامع شامل دارودرمانی، روان‌درمانی و ورزش موثر باشد.
کدام حرکات ورزشی برای بیماران پارکینسونی مناسب‌ترند؟
اگرچه نوع تمرینات بسته به مرحله بیماری، وضعیت جسمی و سابقه پزشکی فرد متفاوت است اما برخی از ورزش‌ها به طور کلی اثربخشی بیشتری در بهبود علائم پارکینسون دارند. این حرکات شامل موارد زیر هستند:
- تمرینات هوازی مانند: پیاده‌روی تند، دوچرخه‌سواری ثابت، شنا یا رقص
- تمرینات تعادلی مانند: تای‌چی یا تمرینات پایداری بدن با توپ‌های تعادلی
- تمرینات مقاومتی با استفاده از وزنه‌های سبک یا کش‌های ورزشی
- تمرینات انعطاف‌پذیری و کششی برای حفظ دامنه حرکتی مفاصل
- تمرینات ذهن-بدن مانند: یوگا
مهم است که این حرکات با نظارت فیزیوتراپیست، کاردرمانگر یا مربی آشنا با شرایط بیماران نورولوژیک انجام شوند.
پیش از آغاز ورزش، به چه نکاتی توجه کنیم؟
اگرچه ورزش برای بیماران پارکینسونی فواید متعددی دارد اما شروع یک برنامه تمرینی بدون در نظر گرفتن شرایط فردی، می‌تواند خطراتی به همراه داشته باشد. آگاهی از وضعیت جسمی، میزان پیشرفت بیماری و مشورت با متخصصان، از اقدامات ضروری پیش از آغاز هرگونه فعالیت ورزشی است.
- مشورت با پزشک معالج: پیش از شروع هر برنامه ورزشی، بیماران باید با پزشک یا متخصص مغز و اعصاب خود مشورت کنند. در برخی موارد، محدودیت‌های خاصی باید در نظر گرفته شود.
- ارزیابی توانایی جسمی: بررسی سطح توانایی فعلی بیمار به تنظیم برنامه تمرینی مناسب کمک می‌کند.
- شروع آهسته و تدریجی: آغاز تمرینات با شدت کم و افزایش تدریجی شدت و مدت زمان از بروز آسیب جلوگیری می‌کند.
- هماهنگی در تیم درمانی: مشارکت فیزیوتراپیست، کاردرمانگر و دکتر روانپزشک تهران در طراحی برنامه جامع توانبخشی توصیه می‌شود.
- محیط امن برای تمرین: به ویژه در تمرینات تعادلی، محیطی امن و کنترل‌شده خطر زمین خوردن را کاهش می‌دهد.
در کنار این اقدامات، پشتیبانی روانی از بیمار نقش مهمی در ادامه‌دار بودن تمرینات دارد. یک روانپزشک آگاه به شرایط بیماران نورولوژیک می‌تواند انگیزه، امید و تاب‌آوری روانی بیمار را افزایش دهد. در صورت نیاز به مشاوره تخصصی، مراجعه به دکتر روانپزشک تهران گزینه‌ای مطمئن برای دریافت خدمات روانپزشکی علمی و موثر است.
اهمیت نقش فعالیت بدنی منظم در بهبود حال مبتلایان به پارکینسون
ورزش، نه تنها یک ابزار حمایتی در درمان پارکینسون است، بلکه می‌تواند روند پیشرفت بیماری را کند کرده، علائم حرکتی را بهبود دهد و سلامت روان بیماران را ارتقا بخشد. انتخاب نوع تمرین، شدت و مدت آن باید با توجه به شرایط بیمار و زیر نظر تیم درمانی انجام شود.
از سوی دیگر، بیماران پارکینسونی معمولاً با چالش‌های روانی نظیر اضطراب، افسردگی و کاهش انگیزه نیز مواجه هستند.
مطالعات علمی نشان می‌دهند که: فعالیت بدنی منظم باعث بهبود تعادل، عملکرد حرکتی، خلق‌وخو و عملکرد مغزی در بیماران پارکینسونی می‌شود. انتخاب تمرینات مناسب، شروع تدریجی و نظارت متخصصان از اصول مهم آغاز ورزش برای این بیماران است. هم‌چنین، مراجعه به بهترین روانپزشک تهران در کنار ورزش، مسیر درمانی را کامل و موثر می‌سازد. برای دریافت نوبت از این متخصصان می‌توانید از امکان نوبت دهی اینترنتی آن‌ها در سایت دکتردکتر بهره‌مند شوید.
