سوماتروپین یا سوما را مصرف بکنیم یا نه؟

همین اول مطلب بگم اگه اهل مصرف سوماتروپین (سوما) هستید یا هوس کردید که از اون استفاده بکنید، خوب جایی تشریف آورید، چون امروز می‌خوام هر چی در مورد سوماتروپین یا هورمون رشد (hGH) را می‌دانم با شما در میان بگذارم.

⭐️نسخه صوتی مقاله در کست باکس: سوماتروپین یا سوما را مصرف بکنیم یا نه

هورمون رشد (سوماتروپین) چی هست؟

ببین دوست عزیز، این هورمون درون غده‌ی هیپوفیز که داخل مغز قرار داره به صورت طبیعی روزانه ۵۰۰ میلی‌گرم ترشح می‌شود.

کاری که می‌کنه اینکه باعث تحریک کبد می‌شه و در نتیجه، کبد هم یک چیزی به نام «فاکتور رشد شبه انسولین (IGFs)» تولید می‌کند. بعد همین IGFs سبب ایجاد رشد و بازسازی استخوان‌ها و بافت‌های بدن شامل: عضلات، پوست و… می‌شود. منبع (۱۲)

تولید این هورمون در بدن آدمیزاد توسط یک سری عوامل کنترل می‌شود:

• هورمون آزادکننده گنادوتروپین‌ (GHRH)
• هورمون آزادکننده پپتید (GHRP)
• سوماتوستاتین

خوب حالا چرا به این‌ها اشاره کردم؟!

چون این عوامل زمانی وارد عمل می‌شوند که ضربان قلب‌تان بالا و پایین می‌شود. در طول روز نزدیک به ۲۰ بار این اتفاق رخ می‌دهد. بیشترین دوز هورمون رشد درست بعد از اینکه می‌خوابید ترشح می‌شود (حالا هی تو اینستا چرخ بزنید)

راستش این هورمون بیشتر از اینکه برای شما مهم باشه برای کودکان و نوجوان‌ها مهم است. سطح این هورمون در دوران بلوغ به شدت افزایش پیدا می‌کند و در ۲۰ سالگی به اوج خودش می‌رسد، سپس یواش یواش میزان ترشح آن کم می‌شود.

البته اگر غده هیپوفیز سالمی داشته باشید در تمام طول عمر این هورمون ترشح می‌شود.

نکته مهم: هورمون رشد یا سوما یک هورمون برپایه پروتئین است که در مغز تولید می‌شود در حالی که استروئیدها هورمون‌های جنسی هستند.

مروری کوتاه بر تاریخچه هورمون رشد (HGH)

گذشته این هورمون کمی وحشتناک است. در دهه ۵۰ از این هورمون برای درمان اختلال کوتوله بودن در کودکان استفاده می‌شد. اما محل تامین این هورمون است که داستان را جالب می‌کند.

پزشکان مجبور بودند از ترشحات غده هیپوفیز جسد آدم‌های مرده استفاده کنند. 😳

اما اوضاع بدتر هم می‌شود. در سال ۱۹۸۵، عده‌‌ای از همان کودکانی که با این هورمون تحت درمان قرار گرفته بودند بر اثر یک عارضه مغزی از بین رفتند. بعد در کالبدشکافی، علت مرگ آن‌ها استفاده از همان هورمون رشد استخراج شده از جسد افراد مرده، تشخیص داده شد.

با این حال در دهه ۸۰ میلادی یکی از مهم‌ترین شرکت‌های داروسازی دنیا با نام (Genentech) که می‌توانم به جرات بگم اغلب مردم دنیا، سلامتی خود را مدیون آن‌ها هستند، هورمون رشد یا سوماتروپین را به صورت مصنوعی درون آزمایشگاه تولید کردند. به افتخارشون باید دست زد. 🤗(حالا هی بگین اپل یا سامسونگ!!)

این‌ها را گفتم که بگم این هورمون تولید شد تا به درمان مشکل کوتاهی قد و افرادی که این هورمون داخل بدن‌شان کم است کمک کند. تا اینجای کار ربطی به بدنسازی نداشت!

به عنوان مثال: اگر کسی به خاطر سرطان یا هر بیماری دیگر تحت شیمی‌درمانی یا رادیودرمانی قرار می‌گرفت و به غده هیپوفیزش آسیب وارد می‌شد از این هورمون برای درمانش استفاده می‌کردند.

هنوز فکر می‌کنید هورمون رشد یا سوماتروپین چیز بدیه؟!

عوارض کمبود هورمون رشد در بدن

• افزایش وزن
• خستگی
• اختلال کلسترول
• بیماری‌های قلبی منبع (۶)
• افزایش مقاومت به انسولین منبع (۷)
• کاهش مو
• و هزار و یک مرض دیگر!

اما هنوز هم نوبت به استفاده از این هورمون در بدنسازی نرسیده بود. چرا که مهم‌ترین دلیل استفاده از هورمون رشد یا سوما، مبارزه با پیری است!

منظورم این نیست که عمر شما را زیاد می‌کند. منظورم این است که کیفیت زندگی را در سنین بالا هم‌چنان حفظ می‌کند:

مزایای مصرف هورمون رشد

• افزایش بافت عضلانی
• افزایش میل جنسی
• افزایش ضخامت پوست
• بهبود کیفیت خواب منبع (۸)
• افزایش قدرت استخوان‌ها منبع (۹)

این‌ها را برای این گفتم که بدانید بخش اعظم افرادی که از سوماتروپین استفاده می‌کنند اصلاً بدنساز نیستند! واقعاً خسته کننده است رسانه‌ها همیشه یک بدنساز را در حال مصرف سوما نشان می‌دهند. این در حالی است که در سراسر دنیا نزدیک به ۲ میلیارد دلار از این هورمون فقط برای مبارزه با پیری مصرف می‌شود!

استفاده از سوماتروپین در ورزش

اولین بار از این هورمون در ورزش بیسبال برای افزایش سرعت ریکاوری ورزشکارها پس از آسیب دیدگی استفاده شد. چرا که این هورمون سبب تحریک سنتز کلاژن می‌شد که برای تقویت غضروف‌ها، استخوان‌ها، تاندون‌ها و مفاصل بسیار مفید است.

اوضاع خوب بود تا اینکه در سال ۲۰۰۹ یا ۲۰۱۰ دانشمندان، راهی برای تشخیص این هورمون در بدن ورزشکارها پیدا کردند و استفاده از آن به طور رسمی در ورزش ممنوع شد.

این‌ها را گفتم که بگم استفاده از سوما برای عضله سازی و چربی سوزی نبود. راستش را بخواهید سوماتروپین به اندازه تستوسترون و انسولین سبب عضله سازی یا به اندازه چربی سوزها سبب چربی سوزی نمی‌شه!

اما سوما در ترکیب با این داروهایی که اشاره کردم اثر آن‌ها را تقویت می‌کند و باید گفت یکی از دلایل مصرف آن توسط بدنسازهای حرفه‌ای همین موضوع است. (تستوسترون مثل بنزین می‌ماند و سوما مثل ترکیب کمکی می‌ماند که درون باک می‌ریزید!)

اما جلوی شایعه را که نمی‌شه گرفت! استفاده از سوماتروپین، با کمک همین شایعات وارد بدنسازی شد. 🤨

میزان مصرف سوماتروپین برای بدنسازها

اول از همه باید بگم که سوما یک داروی گرانه. چقدر گران؟

کاری به قیمت و اصل بودن جنس داخل کشور ندارم اما قیمت هر ۱۰۰ واحد بین‌الملل (IU) آن بسته به برند تولیدکننده بین ۵۰۰ تا ۱۰۰۰ دلار است. حالا خودتان حساب و کتاب کنید. (هر واحد بین الملل برابر ۳ میلی‌گرم است)

در طول هفته تمرینی باید ۲-۳ بار و هر دفعه بین ۱۲-۱۵ واحد دریافت کنید.

البته دوزی که پزشک‌ها برای مصرف توصیه می‌کنند روزانه ۲ واحد است. هر چند این میزان مصرف به اندازه ۳ بار در هفته برای چربی سوزی در دراز مدت توصیه می‌شود.

برای عضله سازی باید به صورت متناوب، دوزهای بالا را مصرف کنید. گاهی روزانه ۲۰ واحد را بدنسازهای حرفه‌ای مصرف می‌کنند. البته این کار را هر روز انجام نمی‌دهند و به صورت متناوب این کار را می‌کنند.

به هر حال روش درست مصرفش این است که:

در ماه اول روزانه ۲-۳ واحد، ماه دوم روزانه ۴ واحد و ماه سوم روزانه ۶ واحد مصرف بکنید.

به طور کلی بدنسازها یک دوره ۲۰ هفته‌ای سوما مصرف می‌کنند.

نکته طلایی: اگر بین ۲۰-۵۰ سال سن دارید، سوما را باید ابتدای صبح با شکم خالی استفاده کنید ۶-۸ ساعت بعد هم می‌توانید نوبت دوم تزریق را انجام بدهید.

چون قبل از خواب، خود بدن سوما ترشح می‌کند و تزریق در آن زمان، فقط باعث اختلال در چرخه طبیعی بدن می‌شود. اگر هم بالای ۵۰ سال سن دارید می‌توانید درست قبل از خواب استفاده کنید.

نکته مهم: هورمون رشد را همزمان با انسولین مصرف نکنید. چرا که اثر آن را کاهش می‌دهد. بدن نیز وقتی هورمون رشد ترشح می‌شود سطح انسولین را پایین می‌آورد.

رژیم غذایی حین مصرف سوماتروپین

تا جایی که می‌توانید بخورید چرا که هورمون رشد اجازه ایجاد چربی را نمی‌دهد بنابراین اغلب کالری‌ها تبدیل به عضله می‌شوند. به ازای هر کیلو وزن بدن ۳ گرم پروتئین و میزان زیادی کربوهیدرات مصرف کنید.

هر ۲-۳ ساعت یک وعده غذایی مصرف کنید تا سوخت و ساز را بالا نگه دارید. توجه داشته باشید که با افزایش سوما در خون، اشتها کاهش می‌یابد!

نیمه تاریک مصرف سوماتروپین 

مصرف هورمون رشد مثل هر چیز دیگری، اگر با میزان‌های توصیه شده مصرف بشود مشکلی ایجاد نمی‌کند. البته یک سری عوارض کلی وجود دارد مثل:

• نفخ کردن
• سندرم تونل کارپ
• افزایش فشار خون
• تورم اعصاب بینایی
• کاهش تولید هورمون تیروئید
• خستگی (چون باعث کاهش سطح قند خون می‌شود)

البته مصرف طولانی مدت آن با دوز کم، عوارض خیلی کمی را به همراه دارد. منبع (۱ و ۲)

اما مصرف دوزهای بالاتر منجر به عارضه‌ای به نام آکرومگالی می‌شود. این بیماری، سبب رشد بیش از حد سر، پاها و دست‌‌ها می‌شود. حتی بینی، فک و پیشانی نیز شاهد افزایش اندازه خواهند بود! هم‌چنین باعث کش آمدن و بزرگ شدن اعضای داخلی بدن مثل: معده می‌شود.

البته همه این عوارض مربوط به دوزهای بالای مصرف است.

سرمورلین (Sermorelin) درمان جایگزین هورمون رشد

نگران نشوید، شما هم‌چنان در حال مطالعه مطلب مربوط به سوماتروپین هستید! اما سرمورلین این وسط دیگه چیه؟!

سرمورلین ماده‌ای است که سبب می‌شود تا غده هیپوفیز، هورمون رشد ترشح کند. البته مواد دیگری هم مثل سرمورلین وجود دارند که تحت مطالعه محققان قرار دارند.

چرا به این موضوع اشاره کردم؟

چون اگر با مصرف سوما مشکل دارید، با مصرف سرمورلین می‌توانید غده هیپوفیز را تحریک کنید تا به صورت طبیعی سوما تولید کند.

خوبی سرمورلین این است که ریسک بسیار پایین‌تری نسبت به هورمون رشد دارد و دیگر نگران اوردوز هم نخواهید بود.

اما استفاده از سرمورلین یک مشکل دارد: خیلی گران است. 🤑

البته مشکل دیگری که دارد این است که نیمه عمر کوتاهی دارد و مدت زمانی که بتواند ترشح هورمون رشد را تحریک کند، کوتاه است. به همین دلیل باید همیشه مصرفش کرد.

البته محققان روی داروهایی کار می‌کنند که بتوانند همین اثر را در مدت زمان طولانی‌تری داشته باشند. امیدوارم موفق شوند.

نکته مهم: یک سری مکمل‌ها مثل: گلوتامین و آرژنین هم باعث تحریک غده هیپوفیز به ترشح هورمون رشد می‌شوند. به همین دلیل است که در شبکه‌های ماهواره‌ای به شما می‌گویند: برای افزایش قد، آرژنین مصرف کنید. اما اثر آرژنین آن‌چنان هم روی افزایش سوما زیاد نیست. پس گول نخورید! منبع (۱۱)

توصیه طلایی: همان‌طور که اول مطلب گفتم، هورمون رشد، کبد را تحریک می‌کند تا IGFs  تولید کند. بنابراین بهتر است قبل از مصرف سوما، ابتدا فکری به حال پاکسازی کبد بکنید. به این مطلب مراجعه کنید. (به عنوان یک بدنساز چطور از شر کبد چرب خلاص شویم)

مکمل هورمون رشد

یک سری مکمل وجود دارند که مدعی افزایش سطح هورمون رشد در بدن هستند. سازندگان این مکمل‌ها مدعی هستند ترکیبات درون این مکمل‌ها می‌تواند باعث رشد عضلانی، قدرت، چربی سوزی، افزایش سطح انرژی و سرعت گرفتن ریکاوری شود. در ادامه نگاهی به فهرست این ترکیبات می‌اندازم:

لیزین

آمینو اسیدی ضروری است که نقش مهمی در سنتز پروتئین و عملکرد سلولی بازی می‌کند. منبع (۱۳)

البته که تحقیقات نشان می‌دهند مصرف لیزین باعث افزایش سطح هورمون رشد نمی‌شود! منبع (۱۴، ۱۵ و ۱۶)

آرژنین

یک آمینو اسید است که بدن برای سنتز اکسید نیتریک از آن استفاده می‌کند. آرژنین باعث گشاد شدن عروق خونی و بهبود عملکرد تمرینی می‌شود.

این ترکیب هم مثل لیزین باعث افزایش سطح هورمون رشد نمی‌شود. منبع (۱۷)

یک تحقیق وجود دارد که نشان می‌دهد ترکیب آرژنین و آمینو اسید اورنیتین باعث افزایش سطح هورمون رشد مردانی که وزنه می‌زنند، می‌شود. منبع (۱۸)

اول اینکه، تحقیقات زیادی وجود دارند که نشان می‌دهند انجام تمرینات با وزنه، به تنهایی باعث افزایش سطح هورمون رشد می‌شود. منبع (۱۹، ۲۰، ۲۱ و ۲۲) بنابراین نمی‌توان به طور قطع گفت آیا مکمل، عامل افزایش هورمون بوده یا تمرین بدنسازی!

در ضمن، تحقیقات بعدی نیز روش این تحقیق را زیر سوال برده‌اند. منبع (۲۳ و ۲۴)

اورنیتین

اورنیتین نیز آمینو اسیدی است که در تنظیم اوره و سطح آمونیاک بدن نقش دارد.

یک سری تحقیقات وجود دارند که نشان می‌دهند مصرف اورنیتین می‌تواند باعث افزایش سطح هورمون رشد شود. منبع (۲۵ و ۲۶)

البته ۲ مشکل وجود دارد:

اول اینکه برای افزایش سطح هورمون رشد باید مقدار بالایی از این آمینو اسید را مصرف کرد که عملاً باعث درد شکمی می‌شود!

دوم اینکه افزایش هورمون رشد در این تحقیق، فقط ۹۰ دقیقه طول می‌کشد در صورتی که برای اثر بخشی هورمون رشد، این افزایش باید روزها ادامه داشته باشد.

گلوتامین

گلوتامین فراوان‌ترین آمینو اسید در بدن است. اغلب تحقیقات در مورد اثر گلوتامین روی هورمون رشد متناقض هستند. بعضی خبر از افزایش سطح هورمون می‌دهند منبع (۲۷) و بعضی دیگر هیچ اثری را نشان نمی‌دهند. منبع (۲۴)

تحقیق عجیب دیگری نشان می‌دهد مصرف مکملی حاوی گلوتامین، لیزین و آرژنین باعث افزایش ۶۸۲ درصدی هورمون رشد در ۲ ساعت شده است!‌ منبع (۲۸ و ۲۹)

البته محققانی که این تحقیق را انجام دادند برای شرکت تولید کننده مکمل مذکور کار می‌کردند!!

اسید گاما آمینوبوتیریک (گابا)

گابا، آمینو اسید خاصی است که نقش بازدارنده انتقال دهنده عصبی را بازی می‌کند یعنی جلوی انتقال پیام‌های عصبی بین نورون‌ها را می‌گیرد. منبع (۳۰)

هم‌چنین باعث کاهش استرس و خواب‌آوری می‌شود. منبع (۳۱ و ۳۲)

بله گابا باعث افزایش سطح هورمون رشد می‌شود اما این اثر خیلی کوچک است. منبع (۳۳ و ۳۴)

پودر مخملی شاخ گوزن

این همان مخملی است که شاخ‌های گوزن را پوشش می‌دهد که در پزشکی سنتی چینی مورد استفاده قرار می‌گیرد. این مکمل حاوی فاکتور رشد شبه انسولین (IGF-1) است که رابطه‌ای نزدیک با هورمون رشد دارد. منبع (۳۵)

البته هیچ اثری در افزایش هورمون رشد پس از مصرف این مکمل دیده نشده است. منبع (۳۶ و ۳۷)

لوبیا مخملی

لوبیا مخملی گیاهی از خانواده حبوبات است که در آمریکای شمالی کاشته می‌شود. این دانه‌ها حاوی لوودوپا (L-DOPA) است. این آمینو اسید کارش تولید دوپامین، کنترل امور شناختی و… است. منبع (۳۸ و ۳۹)

تحقیقات روی این ترکیب نیز نشانی از اثرگذاری بالا ندارند.

نتیجه این بخش: برخلاف تبلیغات شرکت‌های سازنده، ترکیبات طبیعی خیلی کمی وجود دارند که بتوانند تاثیر معناداری روی سطح هورمون رشد داشته باشند.

نتیجه‌گیری

اگر قصد عضله سازی دارید با توجه به قیمتی که سوماتروپین اصل دارد چندان مصرف آن توجیه‌پذیر نیست! اگر قصد مصرف دارید بهتر است همراه با تستوسترون مصرف کنید. پس اگر داخل باشگاه گفته‌اند سوما بزنید تا بشوید غول! حرف مفت زده‌اند! 😎

اما اگر قصد چربی سوزی دارید، مصرف سوما همراه با تستوسترون بسیار موثر است. (سوما به خصوص برای افرادی که فست فود زیاد می‌خورند جالب است چرا که اجازه چربی سازی را نمی‌دهد) منبع (۵)

اگر دچار آسیب دیدگی شده‌اید، هورمون رشد یکی از بهترین داروهایی است که می‌توانید مصرف کنید. چرا که سرعت ریکاوری را به شدت افزایش می‌دهد. منبع (۳ و ۴)

به هر حال یک چیز مشخص است: مصرف دوزهای بالا سوما سبب افزایش اثرات جانبی آن می‌شود. در ضمن، مصرف سوما باعث افزایش قدرت هم نمی‌شود. (به چاخان‌هایی که داخل باشگاه می‌گویند توجه نکنید!)

توجه: این مطلب در تاریخ ۲۲ دی ۱۴۰۱ مورد بازبینی و به روزرسانی منابع علمی قرار گرفت